Ναγκόρνο Καραμπάχ: Το γεωπολιτικό σταυρόλεξο της κρίσης

Η εν εξελίξει ανάφλεξη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ αποτελεί έναν ακόμη κρίκο στην αλυσίδα των κατά καιρούς αψιμαχιών από το 1994 μέχρι σήμερα. Ωστόσο σήμερα, αν δεν κατορθώσουν η Ρωσία κι οι ΗΠΑ να πείσουν τους αντιμαχόμενους να σταματήσουν την σύγκρουση, είναι ορατό το ενδεχόμενο η σύγκρουση να εξελιχθεί σε πόλεμο ευρείας κλίμακας.

Τα αίτια για την ανάφλεξη είναι κυρίως δύο: Αφενός είναι η παρατεταμένη αδιαφορία της διεθνούς κοινότητας μέσω της Ομάδας του Μινσκ να εργαστεί ουσιωδώς για να επιλύσει επί τη βάσει του Διεθνούς Δικαίου και των ψηφισμάτων του ΟΗΕ το ζήτημα της «παγωμένης σύγκρουσης», όπως χαρακτηρίζουν το Ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, τα διεθνή ΜΜΕ χωρίς να λαμβάνει υπόψη την πολωμένη κοινή γνώμη σε Αζερμπαϊτζάν κι Αρμενία για το θέμα. Αφετέρου η αυξανόμενη γεωπολιτική σύγκρουση Ρωσίας κι ΗΠΑ σε άλλα θέατρα του γεωπολιτικού τους ανταγωνισμού (Κριμαία, Συρία, Λιβύη, Λευκορωσία κ.α.) δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αποσταθεροποίηση του Νοτίου Καυκάσου ώστε να χρησιμοποιηθεί το Ναγκόρνο Καραμπάχ ως διαπραγματευτικό χαρτί στην τράπουλα των γεωπολιτικών ανταλλαγμάτων που συζητούν μυστικά Ουάσινγκτον και Μόσχα.

Τα δύο ανωτέρω αίτια είναι αλληλένδετα, καθώς η διπλωματική οδός για την επίλυση του προβλήματος έχει μείνει παγωμένη, διότι το ισοζύγιο ισχύος Ρωσίας και ΗΠΑ στο Νότιο Καύκασο, το οποίο κλίνει κατά πολύ υπέρ της Μόσχας, ιδίως μετά τον πόλεμο στην Γεωργία (2008), αντισταθμίζεται με τις πιέσεις που δέχεται η Μόσχα σε άλλα μέτωπα. Η εν εξελίξει αμερικανική προσπάθεια αποσταθεροποίησης της φιλορωσικής κυβέρνησης Λουκασένκο στην Λευκορωσία αλλά και οι κραδασμοί στην ρωσο-τουρκική συνεργασία σε Συρία και Λιβύη δεν φαίνεται να ευνοούν την ειρήνη στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Εξάλλου το ενεργειακό παιχνίδι των αγωγών στην Βόρεια Θάλασσα, στην Μαύρη Θάλασσα, την Αν. Μεσόγειο και τον Καύκασο φαίνεται ότι είναι αλληλένδετο.

Από την πλευρά της η Ελλάδα διατηρεί θετικές σχέσεις και με τις δύο χώρες ως μέρος της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής να σταθεί στο πλευρό της ειρήνης και ανάπτυξης στην περιοχή του Ν. Καυκάσου. Κατά την Αθήνα η ευρωπαϊκή προοπτική του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ασφάλεια και ανάπτυξη στο Ν. Καύκασο. Προς αυτή την κατεύθυνση η Αθήνα θεωρεί την χρονίζουσα εκκρεμότητα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ ως ανασταλτικό παράγοντα. Η Αθήνα πρεσβεύει την άποψη ότι τα δύο εμπλεκόμενη μέρη θα πρέπει να παραμείνουν προσηλωμένα σε έναν ουσιώδη διάλογο στο πλαίσιο της Ομάδας του Μινσκ. Επομένως η Ελλάδα κρίνει την δίκαιη και βιώσιμη επίλυση του προβλήματος του ΝΚ ως επιτακτική ανάγκη και καταβάλει τις δικές της προσπάθειες προς αυτή την κατεύθυνση.

Χωρίς να ακολουθεί την πολιτική των δύο μέτρων και δύο σταθμών στην εφαρμογή των βασικών αρχών του Διεθνούς Δικαίου, η Αθήνα προβάλλει πάντοτε τον σεβασμό του Διεθνούς Δικαίου ως βάση επίλυσης κάθε διαφοράς συμπεριλαμβανομένης της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ. Στο πλαίσιο αυτό από κοινού με άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ η Αθήνα στηρίζει την εφαρμογή των ψηφισμάτων του ΟΗΕ για το ΝΚ και την αρχή της εδαφικής ακεραιότητας ως πρώτη προϋπόθεση και κατόπιν την αρχή της αυτοδιάθεσης για την διευθέτηση του προβλήματος.

Το βασικό στοιχείο για την επίτευξη οριστικής επίλυσης της σύγκρουσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ είναι η εξεύρεση πολιτικής βούλησης σε επίπεδο όλων των πλευρών της σύγκρουσης και εκείνων των εξωτερικών παραγόντων με σημαντική επιρροή και συμφέροντα στην περιοχή ώστε να λάβουν μέτρα προς αυτήν την κατεύθυνση, ελαχιστοποιώντας ταυτόχρονα τον κίνδυνο περαιτέρω βίας.

Σήμερα, παρά την επιδείνωση της περιφερειακής ασφάλειας και την αποσταθεροποίηση, το διεθνές δίκαιο εξακολουθεί να αποτελεί ελπιδοφόρα δύναμη σταθερότητας και ανάπτυξης. Είναι σημαντικό να κατανοήσουν οι μεγάλες δυνάμεις ότι το δίκαιο είναι το θεμέλιο πάνω στο οποίο μπορεί να δομηθεί ο συσχετισμός των συμφερόντων σε μακροχρόνια βάση ανάπτυξης και συνδιαλλαγής. Σε αντίθετη περίπτωση, η αποσταθεροποίηση επιφέρει την επιδείνωση. Και ενώ η δημιουργία είναι μακροχρόνια διαδικασία, η καταστροφή είναι στιγμιαία.

Πηγή: Ethnos