Η κατανομή των εδρών και τα ακραία σενάρια...

Η κατανομή των εδρών και τα ακραία σενάρια...

Παναγιώτης Κουστένης

Σχετικά με την κατανομή των εδρών στις ευρωεκλογές, διάχυτη είναι η εντύπωση ότι ο σχετικός μηχανισμός ακολουθεί την τυπική μορφή της Αναλογικής των Υπολοίπων, σύμφωνα με την οποία οι έδρες αρχικά κατανέμονται στους...
συνδυασμούς με το πλήρες εκλογικό μέτρο (μία έδρα για κάθε 4,76% των ψήφων, βλ. Φάση Α΄ στον Πίνακα) και στη συνέχεια, οι αδιάθετες παραχωρούνται ανά μία στα κόμματα με βάση τα ισχυρότερα Υπόλοιπα της διαίρεσης (αχρησιμοποίητα ποσοστά, Φάση Γ΄).

Ο εφαρμοζόμενος όμως εκλογικός νόμος (Ν. 1180/1981) εξαρχής συμπεριέλαβε και μία ενδιάμεση κατανομή (Φάση Β΄), με ένα νέο εκλογικό μέτρο, το οποίο υπολογίζεται επί των αχρησιμοποίητων ποσοστών της Φάσης Α΄ και με χρήση της «ρήτρας του +1» (για όσες έδρες έχουν μείνει αδιάθετες). Αυτή η διάταξη, ωστόσο, δεν είχε ώς τώρα ουσιαστική σημασία, αφού δεν έχει επιφέρει κάποια αλλαγή στην κατανομή.

Η παραπάνω διαδικασία παρέμεινε σχεδόν αναλλοίωτη μέχρι σήμερα, με μοναδική μεταβολή την προσθήκη του ορίου του 3% (Ν. 2196/1994), έτσι ώστε οι ψήφοι των ΛΟΙΠΩΝ κομμάτων να λαμβάνονται μεν υπόψη στους υπολογισμούς, χωρίς όμως αυτά να δικαιούνται εκπροσώπησης. Παράλληλα, προστέθηκε και μία νέα Φάση Δ΄, σύμφωνα με την οποία οι τυχόν εναπομείνασες αδιάθετες έδρες (λόγω του 3%) παραχωρούνται ανά μία, εκ νέου με βάση τα ισχυρότερα Υπόλοιπα της Φάσης Α΄. Αλλά και αυτή η διάταξη δεν είχε μέχρι τώρα πρακτική εφαρμογή, καθώς η προσκύρωση των εδρών ολοκληρωνόταν κάθε φορά στη Φάση Γ΄.

Παρ’ όλα αυτά, με τα νέα δεδομένα του εκλογικού τοπίου, δηλαδή με την αύξηση της συνολικής δύναμης των ΛΟΙΠΩΝ στα επίπεδα του 20% (είχαν φτάσει στο 17,1% το 2014) και ειδικά αν στην Ευρωβουλή εισέλθουν μόνο 5 κόμματα, υπάρχει η πιθανότητα η Φάση Γ΄ να μην επαρκεί για την πλήρη κατανομή των αυξημένων πλέον αδιάθετων εδρών, ενεργοποιώντας για πρώτη φορά και τον μηχανισμό της Φάσης Δ΄.

Με αυτόν τον τρόπο, όμως, δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ένα κόμμα να λάβει συνολικά 3 έδρες από τις αδιάθετες (από μία στις Φάσεις Β΄, Γ΄ και Δ΄) και μάλιστα με το ίδιο αχρησιμοποίητο Υπόλοιπο, έναντι μόνο 1 ή 2 των άλλων, ακόμα και των ισχυρότερων σε δύναμη σχηματισμών, όπως συμβαίνει στο παράδειγμα του Πίνακα. Για κάτι τέτοιο βεβαίως χρειάζεται οι αδιάθετες έδρες να είναι τουλάχιστον κατά 2 περισσότερες από τα κόμματα που υπερβαίνουν το 3% (π.χ. 7 ή 8 αδιάθετες έδρες για 5 κόμματα), αλλά ταυτόχρονα το αχρησιμοποίητο Υπόλοιπο του ωφελούμενου κόμματος να είναι τόσο ισχυρό (να υπολείπεται τόσο ελάχιστα του αρχικού εκλογικού μέτρου), έτσι ώστε να καλύπτει το εκλογικό μέτρο της Φάσης Β΄, δίνοντάς του την ίδια στιγμή το προβάδισμα και για τις τελικές αδιάθετες έδρες της Φάσης Δ΄. Πρόκειται για μια σχετικά ακραία παρενέργεια του εκλογικού συστήματος, η οποία όμως θα διατάρασσε την «ορθολογική» κατανομή των εδρών.

Ακριβώς ένα τέτοιο ενδεχόμενο παρουσιάζεται στον Πίνακα, όπου με ποσοστά 30% προς 23,5%, οι έδρες μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων είναι 7-7, αντί του «φυσιολογικού» 7-6. Το ίδιο ακριβώς θα προέκυπτε με οποιοδήποτε ποσοστό του δεύτερου κόμματος μεταξύ του 23,2% και 23,8%, όχι όμως με ένα ποσοστό αμέσως μεγαλύτερο (π.χ. 24%-26%). Αντίστοιχα διαστήματα ποσοστών που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παρόμοια ωφέλεια κάποιο κόμμα παρουσιάζονται στον Πίνακα.

Ενα άλλο, πραγματικά ακραίο ενδεχόμενο, είναι το κόμμα με τις λιγότερες ψήφους να λάβει τις περισσότερες έδρες. Κάτι τέτοιο θα προέκυπτε αν το Κόμμα 1 λάβει 32% και το Κόμμα 2 κυμανθεί από 28% έως 28,57%, αφού τότε οι μεταξύ τους έδρες θα καταλήξουν σε κατανομή 7 προς 8, αντιστρέφοντας δηλαδή σε επίπεδο εκπροσώπησης τη διάταξη των εκλογικών δυνάμεων. Ειδικά αυτό το ενδεχόμενο έχει διαπιστωθεί και αναδειχθεί και στο παρελθόν, ενόψει των ευρωεκλογών του 2014 (βλ. Π. Κουστένης, «Ευρωεκλογές: η παγίδα του εκλογικού συστήματος: περισσότερες έδρες με λιγότερες ψήφους», « Η Καθημερινή», 19.3.2014 και Κ. Ζούλας, «Το παράδοξο των ευρωεκλογών», «Η Καθημερινή» 22.12.2013.

Ωστόσο, παρόμοιες ανωμαλίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν και σε ενίσχυση του πρώτου κόμματος έναντι του δεύτερου. Π.χ. για ποσοστά 28,5% και 24%, η κατανομή των εδρών γίνεται 8-6,αντί του 7-6 που θα αναμένονταν για ένα άθροισμα του δικομματισμού χαμηλότερο του 55% (και για διαφορά 4%-8%). Ομοίως, με ποσοστά 33% προς 26% οι έδρες καταλήγουν σε 9 και 6 αντίστοιχα. Τέλος, παρόμοια ωφέλεια μπορεί να προκύψει και για το τρίτο κόμμα εφόσον αυτό κινηθεί σε επίπεδα 8,93%-9,52%, (δηλαδή περί το 9,4% που είχε λάβει η Χρυσή Αυγή στις προηγούμενες Ευρωεκλογές), αφού θα λάβει 4 έδρες, δηλαδή διπλάσιες από όσες τα επόμενα κατά σειρά κόμματα με ποσοστά 6%-7%.

Οι πιθανότητες για την εμφάνιση των παραπάνω ακραίων σεναρίων μειώνονται σημαντικά με την είσοδο περισσότερων των 5 κομμάτων στην Ευρωβουλή και σχεδόν εξαλείφονται για αθροιστικά ποσοστά του δικομματισμού ανώτερα του 62%-63%. Ωστόσο, η οριστική αποτροπή της παραπάνω παρενέργειας θα έπρεπε προ πολλού να αποτελέσει προτεραιότητα των κοινοβουλευτικών δυνάμεων...

efsyn.gr