Μανωλάδα: Οι «ματωμένες» φράουλες της οργής είναι εδώ

Τα νέα καταλύματα στον καταυλισμό, που δημιουργήθηκε μετά την πυρκαγιά του 2018 

Παύλος Μαργαρίτης ieidiseis.gr

Εκθέσεις οργανισμών για τα ανθρώπινα δικαιώματα καταδεικνύουν πως το φεουδαρχικό καθεστώς εκμετάλλευσης ευάλωτων μεταναστών - εργατών γης στη Μανωλάδα δεν έχει αλλάξει εδώ και πολλά χρόνια, παρά και την καταδίκη της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Τι δείχνει η τελευταία έκθεση του «Παρατηρητηρίου για τη Μανωλάδα» («Manolada Watch») του Generation 2.0 RED και πώς περιγράφει την κατάσταση στους καταυλισμούς σήμερα
εκπρόσωπος της οργάνωσης στο iEidiseis.gr.

Καλοκαίρι 2020. Περισσότεροι από 5.000 εργάτες γης με καταγωγή από το Μπαγκλαντές το Πακιστάν και την Αίγυπτο εξακολουθούν να απασχολούνται στα φραουλοχώραφα της Μανωλάδας Ηλείας δίχως νομιμοποιητικά έγγραφα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, ενώ διαμένουν υπό σε άθλιους καταυλισμούς που εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία.
Είναι η ίδια περιοχή, όπου το 2013 οι εργάτες, όταν διεκδίκησαν τα δεδουλευμένα τους δέχθηκαν πυροβολισμούς από τους ένοπλους επιστάτες, με αποτέλεσμα τον τραυματισμό 31 εργατών, οχτώ εξ αυτών σοβαρά. Είναι η ίδια περιοχή, όπου πυρκαγιά έκανε στάχτη έναν καταυλισμό 400 εργατών το 2018, ενώ δεν θρηνήθηκαν θύματα σχεδόν από τύχη.
Η οργάνωση Generation 2.0 RED, η οποία έχει συστήσει το «Manolada Watch», επισκέφτηκε τους καταυλισμούς εργατών γης στην περιοχή τον περασμένο μήνα, στο πλαίσιο της παρακολούθησης των συνθηκών εργασίας και διαβίωσης των μεταναστών της περιοχής, και κρούει το «καμπανάκι» πως όσα χρόνια κι αν περάσουν από τα περιστατικά που κατά καιρούς βλέπουν το φως της δημοσιότητας η απάνθρωπη καθημερινότητα «είναι εδώ».

(Ο καταυλισμός με τις αυτοσχέδιες παράγκες από καλάμια, σίδερα και νάιλον θερμοκηπίου | Φωτογραφία Generation 2.0 RED)

Χωρίς χαρτιά η πλειοψηφία

Η αναφορά της οργάνωσης επισημαίνει, αρχικά, πως η πολιτεία εξακολουθεί να μη διαθέτει επίσημα στοιχεία καταγεγραμμένων εργατών γης.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της δημοτικής αρχής, τα οποία επικαλείται η ΜΚΟ, ο αριθμός των εργατών γης που διαβιεί αυτή τη στιγμή στη Μανωλάδα κυμαίνεται από 5.000 έως 6.500, ενώ σύμφωνα με την αστυνομία υπολογίζεται περίπου στους 7.000 άνδρες.
Η συντριπτική πλειονότητά τους έχει καταγωγή από το Μπαγκλαντές, ενώ ανάμεσά τους βρίσκονται πολύ λίγοι εργάτες γης Πακιστανικής και Αιγυπτιακής καταγωγής.

Το Manolada Watch τονίζει πως οι περισσότεροι εξ αυτών παραμένουν χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα. Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αστυνομίας, μόλις το 1/10 αυτών έχει λάβει βεβαίωση αναβολής απομάκρυνσης λόγω απασχόλησης στην αγροτική οικονομία με εργόσημο (βάσει του άρθρου 13Α του Ν. 4251/2014), ενώ κάποιοι από τους μετανάστες διαθέτουν άδεια διαμονής για ανθρωπιστικούς λόγους λόγω της πυρκαγιάς του 2018. Συνολικά έχουν δοθεί συνολικά 336 τέτοιες άδειες, μέχρι σήμερα, προσθέτουν οι συντάκτες της αναφοράς, επικαλούμενοι και πάλι την ΕΛ.ΑΣ..

(Η μικρή πλαστική δεξαμενή νερού, κάτω από τον ήλιο, ανάμεσα στις παράγκες | Φωτογραφία Generation 2.0 RED)

Συνωστισμός σε παραπήγματα χωρίς νερό 

Αναφορικά με τις συνθήκες διαβίωσης, αυτές «παραμένουν ιδιαιτέρως δυσχερείς και επικίνδυνες για την υγεία των εργατών γης» σύμφωνα με κλιμάκιο της οργάνωσης που επισκέφθηκε δύο από τους καταυλισμούς της περιοχής τον Ιούνιο, ενώ βρέθηκε και σε τηλεφωνική επικοινωνία με τις τοπικές αρχές, επίσημους φορείς και εργάτες γης την περίοδο κατά την οποία υπήρχαν περιορισμοί στις μετακινήσεις λόγω κορονοϊού (Μάρτιος 2020).
Στον έναν καταυλισμό παραμένουν οι αυτοσχέδιες παράγκες από καλάμια, σίδερα και νάιλον θερμοκηπίου σε καθεμιά από τις οποίες μένουν μαζί από 10 έως 20 άνθρωποι, σύμφωνα με τη σχετική αναφορά. Για τη διαμονή τους εκεί πληρώνουν μάλιστα ένα μηνιαίο αντίτιμο ύψους 15-20 ευρώ ανά άτομο, προστίθεται.
Παράλληλα, δεν υπάρχει παροχή νερού, παρά κάποιες μικρές πλαστικές δεξαμενές, καθώς και καμία πρόβλεψη υγειονομικής προστασίας των ανθρώπων αυτών για τη συλλογή των απορριμμάτων τους και των λυμάτων από τις αυτοσχέδιες τουαλέτες που βρίσκονται εντός του καταυλισμού, όπως αναφέρεται.
Στον άλλον καταυλισμό, ο οποίος δημιουργήθηκε μετά την πυρκαγιά του 2018, «έχουν πλέον στηθεί 14 υποτυπώδη καταλύματα, κατασκευασμένα από κόντρα-πλακέ, τα οποία κατοικούνται τους τελευταίους 4 μήνες από εργάτες γης». Σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων των μεταναστών, που επικαλείται το Manolada Watch, σε κάθε σπιτάκι διαμένουν γύρω στα 8 άτομα, για το οποίο πληρώνουν αντίτιμο 220 ευρώ τον μήνα.
Ως προς τη συγκομιδή της φράουλας η αναφορά των ακτιβιστών περιγράφει μείωση ρυθμών εργασίας λόγω Covid-19 για μία περίοδο, όμως «οι εργασίες στα χωράφια επανήλθαν σε φυσιολογικούς ρυθμούς από τον Μάιο, μετά την άρση των περιοριστικών μέτρων». Προκειμένου δε οι εργάτες να μεταφερθούν στα χωράφια αυτά - και σύμφωνα με μαρτυρίες των ίδιων, τις οποίες επικαλείται η έκθεση της οργάνωσης - πολλοί εξ αυτών στοιβάζονται πολυάριθμοι μέσα σε μικρά φορτηγά από τους εργοδότες τους. Περαιτέρω, υπήρξαν παράπονα ότι δεν τους παρέχεται επαρκής ποσότητα νερού και φαγητού κατά την εργασία τους.

(Τα απορρίμματα μπροστά από τις αυτοσχέδιες τουαλέτες και ντουζιέρες | Φωτογραφία Generation 2.0 RED)

Απούσα η Πολιτεία

Σε ερώτηση του iEidiseis.gr, σε συνέχεια της δημοσίευσης των παραπάνω στοιχείων, σχετικά με το αν οι συνθήκες που καταγράφηκαν τον Ιούνιο έχουν βελτιωθεί συγκριτικά με καταγγελίες προηγούμενων ετών η εκπρόσωπος της Generation 2.0 RED Ισμήνη Καρυδοπούλου είναι κατηγορηματική: «Οι συνθήκες διαβίωσης είναι παρόμοιες τουλάχιστον από το 2017, όταν το Generation 2.0 RED ξεκίνησε τις τακτικές επισκέψεις στην περιοχή. Οι τρεις βασικοί άξονες στους οποίους έχει εστιάσει η δράση του οργανισμού, είναι το νομικό καθεστώς των εργατών γης στην Μανωλάδα, οι συνθήκες εργασίες και οι συνθήκες διαβίωσης. Θεωρούμε όμως ότι ουσιαστικά δεν έχουν βελτιωθεί από τις συνθήκες που επικρατούσαν νωρίτερα, το 2008 και το 2013 όπου η περιοχή γίνεται ορατή μέσα από συγκεκριμένα περιστατικά που έλαβαν δημοσιότητα».
«Θα λέγαμε μάλιστα, ότι όχι μόνο δεν έχουν βελτιωθεί, αλλά χειροτερέψει, διότι ο αριθμός των εργατών γης, σύμφωνα με τις ανεπίσημες εκτιμήσεις των τοπικών αρχών έχει αυξηθεί», προσθέτει. Μέχρι τώρα, εξάλλου, «δεν υπάρχει κάποια ουσιαστική θετική πρωτοβουλία από την πλευρά της πολιτείας» για το ζήτημα της Μανωλάδας. «Κάτι τέτοιο θα έπρεπε να έχει ήδη συμβεί και λόγω της υποχρέωσης συμμόρφωσης της Ελλάδας με την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (Υπόθεση “Chowdury και λοιποί κατά Ελλάδος”), που καταδίκασε την Ελλάδα βάσει του άρθρου 4 της ΕΣΔΑ για καταναγκαστική εργασία», σύμφωνα με την ίδια.
Σε ερώτημα σχετικά με το αν η κοινότητα των μεταναστών εργατών έχει αφεθεί εκτός και του σχετικού σχεδίου του ΕΟΔΥ για τον κορονοϊό, η κ. Καρυδοπούλου εξηγεί πως «η υγειονομική προστασία της κοινότητας των εργατών γης είναι ένα γενικότερο και χρόνιο ζήτημα και δεν αφορά μόνο στον κορονοϊό. Οι συνθήκες διαβίωσης ήταν ήδη επικίνδυνες ως προς την εμφάνιση και άλλων σοβαρών ασθενειών».
Ουσιαστικά ο κορονοϊός, λόγω της ιδιαιτερότητάς του, «κάνει ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη λήψης ουσιαστικών μέτρων προστασίας της δημόσιας υγείας», επισημαίνει η κ. Καρυδοπούλου.
Υπογραμμίζει δε πως «για να ενταχθεί μια οποιαδήποτε κοινότητα σε ένα σχέδιο προστασίας της δημόσιας υγείας, καταρχάς, το κράτος θα πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει ποιος είναι ο πληθυσμός. Στην περίπτωση των εργατών γης της Μανωλάδας, όπως βέβαια και σε άλλες, το κράτος δεν είναι σε θέση να γνωρίζει τον πληθυσμό, αφού είναι αόρατος ως μη αναγνωρισμένος και καταγεγραμμένος».
Η εκπρόσωπος του οργανισμού προσθέτει πως οι τοπικές αρχές ανέφεραν πως έγιναν ορισμένες ενέργειες ενημέρωσης του πληθυσμού και συστάσεις αποτροπής συγκεντρώσεων πλήθους. Ωστόσο, «αν σκεφτεί κανείς ότι σε μια παράγκα ζουν 15 με 20 άτομα, τέτοιου είδους μέτρα προστασίας είναι τουλάχιστον μη αποτελεσματικά».

(EUROKINISSI/ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ | Φωτ. Αρχείου, 2013)

«Αφοπλισμένη» η Επιθεώρηση Εργασίας

Ως προς το αν οι αρμόδιες αρχές, όπως το Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ), έχουν εικόνα του ζητήματος, η κ. Καρδυπούλου θυμίζει πως «στις 5/9/2018 164 εργάτες γης από το Μπαγκλαντές και το Πακιστάν (θύματα της πυρκαγιάς που ξέσπασε στον αυτοσχέδιο καταυλισμό των εργατών γης στη Νέα Μανωλάδα Ηλείας την 7/6/2018) υπέβαλαν δια των νομικών συμβούλων του Generation 2.0 RED αναφορά – αίτηση στην Κεντρική Υπηρεσία του ΣΕΠΕ».
Μάλιστα «η αναφορά αυτή κοινοποιήθηκε επίσης στο Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, στο Συνήγορο του Πολίτη, στο Γραφείο Εθνικού Εισηγητή για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων του Υπουργείου Εξωτερικών, στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και στην Εθνική Επιτροπή Δικαιωμάτων του Ανθρώπου» ενώ κλιμάκιο του ΣΕΠΕ απάντησε πως προέβη σε επιτόπια αυτοψία στις 11/10/2018, από την οποία δεν διαπιστώθηκε παραβίαση της εργατικής νομοθεσίας.
Ωστόσο, «λόγω της εποχικότητας της καλλιέργειας της φράουλας την περίοδο που πραγματοποιήθηκε ο έλεγχος, δεν υπήρχε μεγάλος αριθμός εργατών στην περιοχή και συνεπώς καμία αγροτική εργασία σε εξέλιξη». Σε αυτό το σημείο η κ. Καρυδοπούλου επισημαίνει πως «σύμφωνα με την ισχύουσα εθνική νομοθεσία η δυνατότητα παρέμβασης και ελέγχου του ΣΕΠΕ στον γεωργικό τομέα είναι περιορισμένη. Γι’ αυτό, η χώρα μας είναι αναγκαίο να επικυρώσει άμεσα τη Σύμβαση 129 του ILO (του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας) για την επέκταση της κάλυψης της Επιθεώρησης Εργασίας σε όλες τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις και στους εργαζομένους σε αυτές».
Σημειώνει δε πως «η υπόθεση έχει φτάσει στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων» και πως, επομένως, «η Ελλάδα έχει υποχρεώσεις συμμόρφωσης με τις αποφάσεις».

Υπάρχουν και αλλού «Μανωλάδες»

Η εκπρόσωπος του μη κερδοσκοπικού οργανισμού δεν παραλείπει να σημειώσει, ακόμη, πως «στην περιοχή συμβαίνουν όσα περιγράφουμε ήδη από το 2008». «Τότε, τον Απρίλιο του 2008, εργάτες γης προχώρησαν σε τετραήμερη αποχή με αιτήματα την αύξηση του ημερομισθίου στο ύψος του νόμιμου κατώτατου ημερομισθίου του ανειδίκευτου εργάτη καθώς και τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Η υπόθεση έλαβε δημοσιότητα. Επίσης, ο Συνήγορος του Πολίτη είχε επισημάνει την κατάσταση στη Μανωλάδα και είχε καλέσει τις αρμόδιες υπηρεσίες να διερευνήσουν καταγγελίες από το 2008», αφηγείται και προσθέτει: «Θεωρούμε ότι αυτό που συνέβη το 2008, ήταν μια αντίδραση των εργατών γης σε μια κατάσταση που προφανώς προϋπήρχε».
Ως προς το αν έχουμε παρόμοια φαινόμενα σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, «εμείς θεωρούμε “Μανωλάδες” υπάρχουν και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας», απαντά στο iEidiseis.gr η κ. Καρυδοπούλου. «Ως οργανισμός έχουμε κάνει αυτοψίες και στα Φιλιατρά (Ιανουάριος-Ιούνιος 2018) και καταγράψαμε παρόμοια ζητήματα. Από εκεί και πέρα δεν έχουμε πραγματοποιήσει αυτοψίες εμείς οι ίδιοι σε άλλες περιοχές. Όμως ανά περιόδους έχουν δει το φως της δημοσιότητας παρόμοια φαινόμενα στη Σκάλα Λακωνίας, Άργος, Θήβα, κ.ά.», λέει η ίδια.

(EUROKINISSI/ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ | Φωτ. Αρχείου, 2013)

Τι πρέπει να γίνει;

«Αυτό που συμβαίνει ως επί το πλείστον (σ.σ. στη Μανωλάδα), είναι άνθρωποι χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα που εργάζονται μαύρα - αδήλωτη εργασία λοιπόν - και ζουν υπό άθλιες συνθήκες διαβίωσης», συνοψίζει η εκπρόσωπος της Generation 2.0 RED.
Μιλώντας για τα βήματα που πρέπει να γίνουν για την άρση αυτής της κατάστασης η Ισμήνη Καρυδοπούλου δήλωσε στο iEidiseis.gr πως «ξεκινάμε καταρχάς με το νομικό καθεστώς, τη νόμιμη δηλαδή διαμονή των εργατών γης στην χώρα, άρα νομιμοποιητικά έγγραφα, διότι είναι η βάση πάνω στην οποία μπορούμε να συνεχίσουμε να μιλάμε για νόμιμη εργασία και αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης».
«Μη ξεχνάμε ότι τους χρειαζόμαστε τους εργάτες γης, τους θέλουμε στο χωράφι. Ας το κρατήσουμε αυτό. Εφόσον λοιπόν το θέλουμε, εμείς ως Generation 2.0 RED λέμε ότι θα πρέπει τουλάχιστον να τους αναγνωρίσουμε», προσθέτει, εξηγώντας πως η οργάνωση κατέθεσε, το 2019, μαζί με τον Βασίλη Κερασιώτη, δικηγόρο Αθηνών παρ΄ Αρείω Πάγω και νομικό παραστάτη των μεταναστών στην υπόθεση της Μανωλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (Υπόθεση «Chowdury και λοιποί κατά Ελλάδος»), πρόταση ρύθμισης της νόμιμης διαμονής και εργασίας των αλλοδαπών εργατών γης στην Ελλάδα, στο Γραφείο Γενικής Γραμματείας Μεταναστευτικής Πολιτικής, στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων καθώς και στο Γραφείο Ειδικού Γραμματέα Σώματος Επιθεώρησης Εργασίας. Στη σχετική πρόταση η οργάνωση δεν έλαβε κάποια επίσημη απάντηση μέχρι και σήμερα.
Ως προς την εργασία, «αφού εξασφαλιστεί η νόμιμη διαμονή των εργατών γης, θα πρέπει να ουσιαστικά να δημιουργηθεί το κατάλληλο νομικό πλαίσιο, που προφανώς θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη και τις ανάγκες των παραγωγών αλλά και να σέβεται τα εργασιακά δικαιώματα των εργατών γης». Στο πλαίσιο αυτό, «θα πρέπει να ρυθμιστεί και το θέμα των συνθηκών διαβίωσης. Θα πρέπει δηλαδή να προβλέπονται όροι αξιοπρεπούς διαβίωσης στο πλαίσιο της νόμιμης διαμονής και εργασίας».
«Επί της ουσίας αυτό που πρέπει να αλλάξει είναι ότι με δεδομένο πως η αγροτική παραγωγή χρειάζεται εργάτες γης, θα πρέπει να έχουμε το αντίστοιχο νομικό πλαίσιο που εξασφαλίζει νόμιμη διαμονή και εργασία στην χώρα καθώς και ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης. Κάτι που θα έπρεπε να είναι αυτονόητο και όχι ένα διαρκές ζητούμενο σε ένα ευνομούμενο σύγχρονο κράτος», κατέληξε η κ. Καρυδοπούλου.
Με λίγα λόγια, και μέχρι να παρθούν οι αποφάσεις για αξιοπρεπείς συνθήκες ενός τέτοιους κράτους, οι μετανάστες εργάτες γης στη Μανωλάδα Ηλείας συνεχίζουν να μένουν στα ίδια παραπήγματα, η εργασία τους παραμένει υποτιμημένη και η δουλειά τους, όπως και τα νομιμοποιητικά τους έγγραφα, εξαρτώνται από τις ορέξεις των εργοδοτών τους.