Χαλίφα Χαφτάρ: Ο «μπουρλοτιέρης» του τουρκολιβυκού μνημονίου
Ο ισχυρός άνδρας της ανατολικής Λιβύης, στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ ανακοίνωσε πρόσφατα την υποψηφιότητα του στις προεδρικές εκλογές που προβλέπεται να διεξαχθούν στις 24 Δεκεμβρίου, με ομιλία του που μεταδόθηκε απ΄ ευθείας από την τηλεόραση. Στο μήνυμα του, ο Χαφτάρ δεσμεύτηκε μεταξύ άλλων να υπερασπιστεί «την ενότητα και την ανεξαρτησία της Λιβύης», απευθύνοντας έκκληση για «συμφιλίωση, ειρήνη, ανοικοδόμηση της χώρας και σταθερότητα».
Γράφει ο
Θάνος Κάλλης
Δικηγόρος-ιστορικός
Ο Χαλίφα Χαφτάρ είχε λάβει στρατιωτική εκπαίδευση στην τότε Σοβιετική Ένωση και είχε συμμετάσχει στο πραξικόπημα του 1969 που ανέτρεψε τη μοναρχία της Λιβύης και έφερε τον συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι στην εξουσία. Πολέμησε στον πόλεμο της Λιβύης με το Τσάντ την περίοδο 1978-1987 και συνελήφθη αιχμάλωτος. Αλλά ο Λίβυος δικτάτορας τον αποκήρυξε, λέγοντας ότι ο στρατηγός δεν ήταν μέρος του στρατού του. Η Ουάσινγκτον κατάφερε να ενορχηστρώσει την απελευθέρωση του, δίνοντας του άσυλο στις ΗΠΑ περισσότερο από δυο δεκαετίες, όπου πιστεύεται ευρέως ότι συνεργάστηκε με τη CIA,πριν επιστρέψει για να συμμετάσχει στην ανατροπή κατά του Καντάφι το 2011.
Δεκάδες ανώτεροι αξιωματικού του στρατού ανακήρυξαν λίγο αργότερα τον Χαφτάρ αρχηγό του επιτελείου τους, τίτλος που δεν αναγνωρίστηκε ποτέ επίσημα από τις πολιτικές αρχές της χώρας και τον διεθνή παράγοντα. Το 2014,σε τηλεοπτική ομιλία του, ανακοίνωσε ότι διαλύει τους υφιστάμενους κρατικούς θεσμούς και αναλαμβάνει την εξουσία. Η πρώτη του στρατιωτική εκστρατεία είχε ως στόχο να καθαρίσει τα ανατολικά από τρομοκρατικές ομάδες, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη πόλη της Λιβύης, τη Βεγγάζη, το 2017 μετά από τρία χρόνια μαχών.
Ο στρατάρχης Χαφτάρ, ως επικεφαλής του λεγόμενου Εθνικού Λιβυκού Στρατού (LNA) που ελέγχει την ανατολή και τμήμα της νότιας Λιβύης, πριν από δυόμιση χρόνια εξαπέλυσε επίθεση για να καταλάβει την πρωτεύουσα Τρίπολη από την τότε διεθνώς αναγνωρισμένη Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (GNA). Mετά από μήνες σκληρών μαχών στα νότια προάστια της πρωτεύουσας, οι ένοπλες δυνάμεις του GNA που υποστηρίζονταν από την Τουρκία τον ανάγκασαν σε μια δύσκολη υποχώρηση τον Ιούνιο του 2020.
Αν δεν ήταν η Τουρκία να προμηθεύει παράνομα όπλα και μισθοφόρους κατά παράβαση ψηφισμάτων του Συμβουλίου ασφαλείας του Ο.Η.Ε. στον τότε πρωθυπουργό της Λιβύης και αχυράνθρωπο του Ερντογάν, Φαγέντ Αλ Σαράζ, η Τρίπολη θα είχε πέσει, ο εμφύλιος θα είχε τερματιστεί, η Λιβύη θα ενοποιούνταν και ο Χαφτάρ θα ήταν ο απόλυτος και αναμφισβήτητος ηγέτης.
Ειδικότερα, στα πλαίσια των δυο τουρκολιβυκών συμφωνιών για στρατιωτική συμμαχία και οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δυο χωρών το 2019, ο Ερντογάν προμήθευσε στρατιωτικό εξοπλισμό που άλλαξε τις ισορροπίες στα πεδία των μαχών -με αιχμή του δόρατος τα τουρκικά μη επανδρωμένα εναέρια σκάφη- και σε συνδυασμό με τους χιλιάδες Σύριους μισθοφόρους και τζιχαντιστές που απέστειλε στην άτυχη και ταλαιπωρημένη χώρα της βόρειας Αφρικής, η δυτική Λιβύη έχει μετατραπεί σε τουρκικό προτεκτοράτο.
Όμως, ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ επιμένει κάθε φορά να αποδεικνύει ότι, ακόμη και μέσα από τις ήττες του, να αναγεννιέται ως πρωταγωνιστής και βάζει ξανά φωτιά στο πολιτικό χάος της Λιβύης, ανακοινώνοντας την υποψηφιότητα του για τις προεδρικές εκλογές. Στην πράξη, ο Χαφτάρ επιζητεί μέσα από τις κάλπες τη νίκη και την ρεβάνς για την στρατιωτική του ήττα και δεν λησμονεί ποτέ την Τουρκία, που εξαιτίας της απώλεσε την εξουσία και επιθυμεί διακαώς να την εκδικηθεί.
Στην αντίπερα όχθη, η Αθήνα αιφνιδιάστηκε από την ανακοίνωση της Άγκυρας για την υπογραφή μνημονίου κατανόησης με την κυβέρνηση της Τρίπολης στα τέλη Νοεμβρίου του 2019.Αμέσως μετά έγινε γνωστή η τουρκική επιστολή στον ΟΗΕ με την οποία περιγράφεται η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Λιβύης και Τουρκίας και κατεγράφησαν οι τουρκικές διεκδικήσεις δυτικά του 28ου μεσημβρινού. Με αυτή τη συμφωνία η Άγκυρα επιχειρεί να εκμηδενίσει την επήρεια σε Α.Ο.Ζ. της Κύπρου και του Καστελόριζου.
Όπως έχει τονίσει επανειλημμένως -μεταξύ άλλων- ο διακεκριμένος νομικός, καθηγητής και πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, το τουρκολιβυκό μνημόνιο της 27.11.2019 στερείται στοιχειώδους νομικού κύρους, τόσο λόγω του τρόπου σύναψης του με κατ’ ευθεία παράβαση των διατάξεων της Σύμβασης της Βιέννης, όσο και λόγω της κατάφωρης παραβίασης ουσιωδών διατάξεων της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας του 1982,ως προς την οριοθέτηση ΑΟΖ.
Ειδικότερα, το τουρκολιβυκό μνημόνιο έχει συναφθεί κατά παράβαση κανόνων θεμελιώδους σημασίας του εσωτερικού Δικαίου της Λιβύης, ήτοι χωρίς την σύμπραξη της Βουλής των Αντιπροσώπων του Κράτους αυτού, ακόμη δε περισσότερο με ρητή δήλωση του Προέδρου της (Αγκίλα Σάλεχ) περί μη αναγνώρισης του μνημονίου τούτου. Κατά την ορθή δε ερμηνεία των διατάξεων του άρθρου 46 παρ. 1 της Σύμβασης της Βιέννης, σύμφωνα και με την νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, η ως άνω πλημμέλεια καθιστά το τουρκολιβυκό μνημόνιο νομικώς ανυπόστατο και ανίκανο να παραγάγει έννομα αποτελέσματα στο πεδίο της Διεθνούς Κοινότητας, επομένως και έναντι της Ε.Ε. και της Ελλάδας.
Περαιτέρω, το τουρκολιβυκό μνημόνιο επιχειρεί οριοθέτηση ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης παραβιάζοντας κατάφωρα ουσιώδεις, εν προκειμένω, διατάξεις της Σύμβασης του Ο.Η.Ε για το Δίκαιο της Θάλασσας -πρωτίστως ως προς την ΑΟΖ της Κρήτης, της Καρπάθου, της Ρόδου και του Καστελόριζου- όπως αυτές έχουν ερμηνευθεί από την νομολογία του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, ώστε συνιστά πρωτόγνωρο αρνητικό παράδειγμα παραβίασης του Διεθνούς Δικαίου και της Διεθνούς Νομιμότητας. Το συγκεκριμένο μνημόνιο «καταπίνει» σχεδόν ολόκληρη την ελληνική και κυπριακή υφαλοκρηπίδα.
Από την πλευρά της Ελλάδας και της Ε.Ε. έχει, ευθύς εξ αρχής, καταστεί σαφές ότι το τουρκολιβυκό μνημόνιο, υπό τ΄ ανωτέρω δεδομένα, είναι νομικώς ανυπόστατο και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Άκρως χαρακτηριστικά και αντιπροσωπευτικά προς αυτή την κατεύθυνση είναι τα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 12ης Δεκεμβρίου 2019,σύμφωνα με τα οποία το τουρκολιβυκό μνημόνιο πάσχει από βαρύτατες νομικές πλημμέλειες, καθώς παραβιάζει τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών, δεν συνάδει με το Δίκαιο της Θάλασσας και, ως εκ τούτου, δεν μπορεί να παραγάγει έννομα αποτελέσματα.
Επομένως, η Ελλάδα έχει στο πλευρό της το δίκαιο και την διεθνής νομιμότητα, αλλά δυστυχώς τυγχάνει να έχει γείτονα το πιο προβληματικό και επιθετικό κράτος του πλανήτη, την «ερντογανική» Τουρκία, που ερμηνεύει το Διεθνές Δίκαιο κατά το δοκούν και δεν καταλαβαίνει από λόγια, αλλά μόνον από πράξεις.
Χαρακτηριστικό είναι το πρόσφατο παράδειγμα με το ερευνητικό πλοίο «Nautigal Geo» που προσπάθησε να προχωρήσει σε έρευνες για τη χάραξη της πιθανής μελλοντικής πορείας του αγωγού East Med, σε αποστολή την οποία είχε αναλάβει από Ελλάδα, Κυπριακή Δημοκρατία και Ισραήλ. Κάθε φορά που το συγκεκριμένο σκάφος έβγαινε από τα 6 ναυτικά μίλια των χωρικών υδάτων της Κρήτης, τουρκικές πολεμικές φρεγάτες αμφισβητούσαν την νομιμότητα των ερευνών και τις παρεμπόδιζαν κατ’ εφαρμογή του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου, που αποτελεί την «σπονδυλική στήλη» του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Ο Λίβυος Στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ, από την πρώτη στιγμή δήλωσε δημόσια την αντίθεση του στα τουρκολιβυκά μνημόνια και καταδίκασε την υπογραφή τους από την τουρκική μαριονέτα (Φαγέζ Αλ Σαράζ).Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια επίσκεψης του στην Ελλάδα τον Ιανουάριο του 2020 και τις επαφές που είχε με τον Έλληνα Πρωθυπουργό και υπουργό των Εξωτερικών, ο Χαφτάρ αναφέρθηκε στον αντιπαραγωγικό ρόλο της Τουρκίας στην Λιβύη, περιγράφοντας τα μνημόνια του Σαράζ με τον Ερντογάν ως άκυρα καθώς αντιβαίνουν στο διεθνές δίκαιο, ενώ ήταν υπογεγραμμένα και από μια κυβέρνηση που δεν είχε καμία νομιμοποίηση να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση. Επίσης, ο ηγέτης της ανατολικής Λιβύης δήλωσε ότι ήταν έτοιμος να προχωρήσει στην ακύρωση των μνημονίων Άγκυρας και Τρίπολης και διατεθειμένος για συζητήσεις, ώστε να ορισθούν θαλάσσιες ζώνες μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης.
Επιπλέον, την υποστήριξη της στη συμφωνία για ΑΟΖ, που είχε υπογραφεί μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας τον Ιούνιο του 2020,είχε ανακοινώσει η επιτροπή άμυνας του εκλεγμένου κοινοβουλίου της Λιβύης, απορρίπτοντας το παράνομο τουρκολιβυκό μνημόνιο. Χαιρετίζοντας την ελληνοϊταλική συμφωνία, η προσκείμενη στον Χαλίφα Χαφτάρ Βουλή είχε ζητήσει μάλιστα την υπογραφή παρόμοιας συμφωνίας μεταξύ των εκλεγμένων κοινοβουλίων Ελλάδας-Λιβύης, απευθύνοντας σχετική επιστολή που δημοσιεύτηκε μέσω του ανεπίσημου λογαριασμού του στρατού του Χαφτάρ στο Twitter.
Toύτων λεχθέντων, είναι προφανές ότι ο στρατάρχης Χαλίφα Χαφτάρ είναι «κλειδί» για την κατάργηση του τουρκολιβυκού μνημονίου και μπορεί να βάλει «μπουρλότο» για να την κάψει. Είναι επιτακτική ανάγκη, η Ελλάδα να επαναπροσεγγίσει τον ηγέτη της ανατολικής Λιβύης και να τον στηρίξει με κάθε μέσο και κόστος -ηθικά, διπλωματικά, οικονομικά-,ώστε να καταλάβει το ανώτατο αξίωμα της γειτονικής Λιβύης.
Ακόμη και αν δεν καταφέρει, όμως, ο Χαφτάρ να εκλεγεί Πρόεδρος δεν πρόκειται να εγκαταλείψει ποτέ την ανατολική Λιβύη που ελέγχει στρατιωτικά πλήρως και μπορούν να δημιουργηθούν οι συνθήκες για δυο επίσημα κράτη (Δυτική-Ανατολική Λιβύη).Γεγονός, που στρατηγικά την Ελλάδα την «βολεύει», καθώς η χώρα μας συνορεύει με την Κυρηναϊκή (αν. Λιβύη) και μπορεί να προχωρήσει στην σύναψη στρατιωτικής συμμαχίας και συμφωνίας για διαμοιρασμό της υφαλοκρηπίδας μεταξύ των δυο Μερών, βάζοντας τέλος στα όνειρα των Τούρκων για «Γαλάζια Πατρίδα».
Θάνος Κάλλης
Δικηγόρος-ιστορικός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου