Γιατί προκλήθηκε ένταση στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ ;

Γιατί προκλήθηκε ένταση στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ ;

Μόσχα 

Πάνος Ιγνατίου.

«Η ένταση στις σχέσεις Ρωσίας Τουρκία στην Μ Ανατολή μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροπλάνου στη Συρία θα έχει εκτεταμένες συνέπειες στην περιοχή του Καυκάσου» Στις αρχές Δεκεμβρίου το Αζερμπαϊτζάν άρχισε να μεταφέρει άρματα μάχης και βαρέα όπλα στην γραμμή αντιπαράθεσης του Ναγκόρνο – Καραμπάχ κάτι που δεν είχε κάνει από το 1994. Στις 6-7 Οκτωβρίου ελικόπτερα του τουρκικού στρατού παραβίασαν τον εναέριο χώρο της Αρμενίας. Η πρόσφατη σύγκρουση προκάλεσε παγκόσμια ανησυχία ότι θα εξελιχθεί σε ευρύτερο πόλεμο στην περιοχή του Καυκάσου.

Είναι σαφώς επιφανειακή η διαπίστωση ότι το Αζερμπαϊτζάν είναι μαριονέτα της δύσης και άρχισε τα επεισόδια ή η Αρμενία είναι σύμμαχος της Ρωσίας στον CSTO ( Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας ) και άρχισε αυτή τα επεισόδια. Το πρόβλημα φαίνεται να είναι πολύ πιο πολύπλοκο. Ενώ η Ρωσία καλούσε τις δυο πλευρές σε κατάπαυση του πυρός η Τουρκία έστελνε μήνυμα αποδοχής των ενεργειών του Αζερμπαϊτζάν και έριχνε βενζίνη στη φωτιά της κρίσης.


Για τις δυο χώρες υπάρχουν γεωπολιτικά στερεότυπα αλλά δεν είναι τόσο ακριβή όσο θα νόμιζε κάποιος και στις δυο χώρες υπάρχει η άρχουσα τάξη αλλά και τα συμφέροντα των ελίτ. Στην Αρμενία υπάρχει μικρή ρωσική δύναμη σε μια βάση και πιθανόν σύντομα να τοποθετηθούν εκεί και πύραυλοι Ισκαντερ.

Ωστόσο η Αρμενία δεν σταμάτησε να συνομιλεί με την ΕΕ για μια συμφωνία σύνδεσης της παρά την επίσημη ένταξη της στην Ευρωασιατική ένωση. Αυτή η εφαπτόμενη πολιτική πιθανόν να καθοριστεί από τα συμφέροντα της Ελίτ στη χώρα. «Στις ΗΠΑ εμφανίζονται το τελευταίο διάστημα δημοσιεύματα για τη γενοκτονία των Αρμενίων και η δύση θέλει να σύρει μαζί της τη χώρα» σύμφωνα με αναλυτές. Η Αρμενία είναι ίσως πιο σημαντική γεωγραφικά από την Ουκρανία και το 2015 όταν βγήκε ο κόσμος στους δρόμους διαμαρτυρόμενος για τη ρώσικη εταιρεία ηλεκτρισμού στην Αρμενία μύριζε μια νέα « Έγχρωμη Επανάσταση» που είχε στόχο την αποσταθεροποίηση.


«Προσπάθησαν να χρησιμοποιήσουν την κοινωνία των πολιτών ως καταπολέμηση της διαφθοράς και ως πειραματικό έναυσμα με στόχο την ανατροπή του καθεστώτος στη χώρα. Επιδίωκαν την κινητοποίηση των εθνικιστών στη χώρα και να δημιουργήσουν κρίση στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ για αποσταθεροποίηση». Αυτό απέτυχε και ο πρόεδρος της χώρας είχε κατ' επανάληψιν δηλώσει ότι δεν ήθελε σύγκρουση στην περιοχή. Περιέργως ό ίδιος πρόεδρος Σερζ Σάρκσιαν παρά τις προσπάθειες τρίτων για αλλαγή του καθεστώτος δήλωνε στις αρχές του 2016 ότι « η συνεργασία και η ανάπτυξη των σχέσεων Αρμενίας – ΕΕ αποτελούν προτεραιότητα για την εξωτερική πολιτική της Αρμενίας» και εξέφρασε « την ευγνωμοσύνη του για τη βοήθεια της ΕΕ στην υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων» και από την πλευρά της η ΕΕ ανέφερε ότι θα συνεχίσουν οι συνομιλίες στις 7 Δεκεμβρίου με στόχο την επίτευξη μιας συμφωνίας συνεργασίας ΕΕ – Αρμενίας! 

Το περιεχόμενο της συμφωνίας είναι άγνωστο αλλά είναι πιθανόν να προκαλέσει επιπλοκές στις σχέσεις με τη Μόσχα και να καταλήξει στο ίδιο αποτέλεσμα με την Ουκρανία. Αυτή η πολιτική μπορεί να οδηγήσει το Γερεβάν στο δίλημμα : « Με τις Βρυξέλλες ή με τη Μόσχα» όπως συνέβηκε και με την Ουκρανία ενώ είναι μέλος της Ευρασιατικής ένωσης. Προσέξτε η Αρμενία αθέατα σπάει το στερεότυπο και κινείται προς τη Δύση και το Αζερμπαϊτζάν που είναι συνδεδεμένο με την Ουάσιγκτον την Τουρκία το Ισραήλ τις Βρυξέλλες κάνει κάτι παρόμοιο και προσπαθεί να ευθυγραμμίσει τις σχέσεις του με τη Μόσχα! Είναι γνωστοί οι ενεργειακοί σχεδιασμοί των αγωγών προς την Ευρώπη που θα την απαλλάξουν από το φυσικό αέριο της Ρωσίας.

 Όμως το τελευταίο χρόνο οι δεσμοί με τη Δύση έχουν αποδυναμωθεί και είναι ακόμα πιο συναρπαστικό όταν οι Βρυξέλλες άρχισαν μια χλιαρή επίθεση στο Μπακού «για παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών αρχών» και το Σεπτέμβριο του 2015 το Μπακού ανακοίνωσε ότι ακυρώνει την επίσκεψη της αντιπροσωπείας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ότι θα «επανεξετάσει τους δεσμούς του με την ΕΕ όπου επικρατούν αντί-Ισλάμ και αντί – Αζερμπαϊτζάν απόψεις» Αυτή η απόφαση αποπνέει περιφρόνηση για τη Δύση με την οποία ήταν μέχρι πρόσφατα συνδεδεμένη η χώρα. Από την άλλη κάποιοι αναλυτές διέβλεψαν ότι το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να μετατραπεί σε « Μίνι Ρωσία» καθώς άρχισαν συνεργασία για την ασφάλεια στις ασύμμετρες απειλές.

Επίσης το Αζερμπαϊτζάν ακολούθησε τη Ρωσία για αλλαγή της νομοθεσίας που αφορά στις ΜΚΟ και διώχνει από τη χώρα δυτικές ΜΚΟ καθώς φοβήθηκαν την υποδαύλιση «Έγχρωμων Επαναστάσεων» Με αυτά τα δεδομένα είναι πιθανόν «οι τρίτοι» να αποφάσισαν να υποκινήσουν συγκρούσεις στο Ναγκόρνο – Καραμπάχ ως μέσο για ανάκτηση της κυριαρχίας τους στον ανεξέλεγκτο σύμμαχο της Κασπίας. Εξάλλου το Αζερμπαϊτζάν και από το 2013 έχει δαπανήσει για την αγορά οπλικών συστημάτων πέραν των 4 δις από τη Ρωσία. Έξυπνα η Ρωσία αντιμετωπίζει και το Αζερμπαϊτζάν και την Αρμενία στο πλαίσιο της στρατηγικής εξισορρόπησης και κάποιος θα μπορεί να αποκαλέσει και «πολιτική του διαίρει και βασίλευε». Όμως με αυτά τα δεδομένα το Μπακού είναι πεπεισμένο ότι η Μόσχα δεν θα επιτρέψει την ανατροπή της ισορροπίας στο Νότιο Καύκασο.

 Όλα αυτά μπορεί να αποτελούν παράδοξο για τον απλό παρατηρητή των διεθνών σχέσεων αλλά τα πραγματικά δεδομένα και τα γεωπολιτικά στερεότυπα σχετικά με την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι ακριβή και δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα. Ο κοινός παρονομαστής μεταξύ των δυο χωρών είναι η Ρωσία και η σχέση τους εξελίσσεται με τη Ρωσία όταν οι δυο χώρες κινούνται σε αντίθετες κατευθύνσεις. Άλλωστε οι Αρμένιοι που ζουν στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη θέλουν να σύρουν τη χώρα τους στη δύση και οι Αρμένιοι που ζουν στην Ρωσία κινούνται στην αντίθετη κατεύθυνση. Οι κινήσεις της ηγεσίας της Αρμενίας είναι αινιγματικές αλλά ακόμα δεν έχουν φτάσει στο σημείο να προκαλούν προβλήματα στις διμερής σχέσεις με τη Ρωσία. Η Ρωσία φιλοδοξεί να διαδραματίσει το ρόλο της καίριας δύναμης εξισορρόπησης ανάμεσα στις δυο αντίπαλες χώρες και γνωρίζει πολύ καλά πως θα ακολουθήσει το παιχνίδι των αγωγών προς την Ευρώπη από την περιοχή του Καυκάσου.

Προς απογοήτευση των Αρμενίων η Ρωσία το 2008 υποστήριξε το ψήφισμα 62/243 στον ΟΗΕ που επιβεβαιώνει την εδαφική ακεραιότητα του Αζερμπαϊτζάν και το ψήφισμα ζητά την άνευ όρων απόσυρση των στρατευμάτων της Αρμενίας από το Ναγκόρνο- Καραμπάχ και τον πλήρη σεβασμό των συνόρων του Αζερμπαϊτζάν. Κάποιοι εξέλαβαν την θέση αυτή ότι « Η Ρωσία προδίδει την Αρμενία» Όμως η Ρωσία από την αρχή αυτής της κρίσης υποστήριξε την ίδια άποψη για την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα των κρατών και με τον ίδιο τρόπο υποστήριξε και το συγκεκριμένο ψήφισμα καθώς αυτή είναι δεδηλωμένη κατευθυντήρια αρχή της Ρωσίας που όμως δεν είναι μη αναστρέψιμη. Αυτή η αρχή αναιρέθηκε το 2008 στην ανεξαρτησία της Οσετίας και της Απχαζίας όπως και στην περίπτωση της Κριμαίας επειδή «κρίθηκαν ως ειδικές περιπτώσεις κάτω από το βάρος των γεωπολιτικών εξελίξεων και της ασφάλειας της χώρας» και παρουσιάστηκαν από τη Ρωσία ως ελαφρυντικά και ότι κρίνει την κάθε περίπτωση ξεχωριστά.

Ούτε η Ρωσία αλλά ούτε και η Αρμενία αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Ναγκόρνο – Καραμπάχ και η απειλή του προέδρου της χώρας να προχωρήσει στην αναγνώριση θα αυξήσει δραματικά την κλιμάκωση του πολέμου. Από την άλλη η Ρωσία έχει ιστορική δέσμευση με συμφωνία να υπερασπίσει στρατιωτικά της Αρμενία αν δεχτεί επίθεση από άλλη χώρα εντός των δικών της συνόρων εκτός από το Ναγκόρνο- Καραμπάχ. Με αυτή την πολιτική η Ρωσία κερδίζει και τη συμμαχία με το Αζερμπαϊτζάν και ισχυρό έρεισμα απέναντι στην ΕΕ δεν αφήνει τη χώρα σε ασφυκτικό εναγκαλισμό με την Τουρκία. Προφανώς θα ήταν λάθος η Ρωσία να ακολουθήσει αποφάσεις της Αρμενίας που θα την φέρουν σε δυσάρεστη θέση επιλογής ανάμεσα στην αναγνώριση του Ναγκόρνο – Καραμπάχ και να εγκαταλείψει το δυναμικό φυλάκιο της διαπεριφερειακής στρατηγικής επιρροής στο Αζερμπαϊτζάν. Θα πρόκειται για ένα δίλημμα με εκτεταμένες γεωπολιτικές διαστάσεις για τη Ρωσία και κάνει ότι μπορεί για να παραμείνει ουδέτερη και να διαπραγματευτεί την ειρηνική επίλυση της κρίσης να αποφύγει αποσταθεροποίηση. Άλλωστε Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν για διαφορετικούς λόγους θέλουν την υποστήριξη της Ρωσίας. Για αυτό το Αζερμπαϊτζάν δεν επιτέθηκε εκτεταμένα κατά του Ναγκόρνο – Καραμπάχ στη σύγκρουση.

Το μόνο συμπέρασμα που προκύπτει είναι ότι κάποιοι θέλουν να σπρώξουν ξανά την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν στο θανατηφόρο δίλημμα: Με τη Ρωσία ή μαζί μας. Αυτό έκαναν και στην Ουκρανία. Αυτό προσφέρει όφελος oπότεε αποσταθεροποιούν τη Ρωσία στην περιφέρεια και στην Ευρασία και εξαναγκάζουν το γεωπολιτικό δίλημμα. Επέκταση της σύγκρουσης και στο Ιράν συμφέρει και το Ισραήλ και τη δύση. Αυτό δείχνει και η επίσκεψη της Β Νούλαν στο Αζερμπαϊτζάν το 2105…. 

Ίσως να μην γίνει γνωστό ποιος άρχισε πρώτος τις συγκρούσεις αλλά Sui Bono;
Σε ποιόν συμφέρει;