Προκύπτουν ποινικές ευθύνες για την τραγωδία στο Μάτι; Τι μας διδάσκει η φωτιά της Ηλείας

© Φωτογραφία : George Vitsaras / SOOC

Υπάρχουν ποινικές ευθύνες για τη φονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου, η οποία στοίχισε τη ζωή σε 87 άτομα; Θα αποδοθούν στους υπεύθυνους; Τι μας διδάσκει το παράδειγμα της Ηλείας.

Ογδόντα επτά νεκροί, ένας αγνοούμενος και άγνωστος αριθμός μη αναγνωρισμένων σορών. Αυτός είναι ο μέχρι στιγμής τραγικός απολογισμός από τη μεγάλη πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου στην ανατολική Αττική, η οποία αποτελεί τη δεύτερη πιο φονική φυσική καταστροφή κατά τη διάρκεια του 21ου αιώνα.

Η Εισαγγελία Πρωτοδικών της Αθήνας, κατόπιν εντολής της Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, Ξένης Δημητρίου, έχει ήδη αναλάβει την έρευνα για τον εντοπισμό των ποινικά υπεύθυνων αυτής της ανείπωτης τραγωδίας.
Οι αρχηγοί των σωμάτων ασφαλείας, οι δημοτικές και περιφερειακές αρχές, αλλά και όσοι ενεπλάκησαν στη διαχείριση της κατάστασης κατά τις κρίσιμες στιγμής, είτε έχουν περάσει είτε θα περάσουν το προσεχές διάστημα το κατώφλι της Εισαγγελίας, προκειμένου να καταθέσουν μαρτυρίες και στοιχεία.
Η δημόσια συζήτηση, στον απόηχο των φονικών πυρκαγιών, αναντίρρητα στρέφεται γύρω από τα εξής ερωτήματα: Υπάρχουν ποινικές ευθύνες; Θα «πληρώσουν» οι αρμόδιοι, οι οποίοι με τις παραλείψεις και τα λάθη τους, οδήγησαν σ' αυτή την ανείπωτη τραγωδία; Ή θα υπάρξει συγκάλυψη και η απόδοση ευθυνών θα περιοριστεί σε «φιλολογικό» επίπεδο;
Δύο οι βασικές κατηγορίες
Το Sputnik ερεύνησε το θέμα και ζήτησε τη γνώμη των καθ' ύλιν αρμόδιων, αυτών δηλαδή που έχουν πλήρη γνώση της ισχύουσας νομοθεσίας.
Από τα μέχρι στιγμής στοιχεία και με βάση το υπάρχον νομικό πλαίσιο, προκύπτει η εκτίμηση πως οι υπεύθυνοι κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με τις κατηγορίες της «ανθρωποκτονίας εξ αμελείας κατά συρροή» και της «παράλειψης καθήκοντος». Και τα δύο αδικήματα είναι πλημμεληματικού χαρακτήρα.
«Θα πρέπει να ασκηθούν διώξεις»
«Φυσικά και υπάρχουν ποινικές ευθύνες» επισημαίνει, από την πλευρά του, ο καθηγητής της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χρίστος Μυλωνόπουλος, ο οποίος ειδικεύεται στο ποινικό δίκαιο. Κατά τον ίδιο, οι κατηγορίες που θα μπορούσαν να αποδοθούν στους υπεύθυνους της τραγωδίας, αφορούν κατά κύριο λόγο την ανθρωποκτονία εξ αμελείας κατά συρροή.
Την ίδια άποψη υιοθετεί και η επίκουρη καθηγήτρια Ποινικού Δικαίου, επίσης της Νομικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών, Αγλαΐα Λιούρδη. «Θα πρέπει να αποδοθούν ευθύνες και να ασκηθούν ποινικές διώξεις για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια και κατά συρροή» υπερθεματίζει.

© Φωτογραφία : Menelaos Myrillas / SOOC

Κατά την έγκριτη νομικό, στην περίπτωση των φονικών πυρκαγιών της ανατολικής Αττικής, «υπήρξε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση των αρμόδιων να προβλέψουν και να προβούν στις απαιτούμενες ενέργειες». Θα πρέπει λοιπόν, όπως εξηγεί, να εξεταστεί από τη δικαιοσύνη αν και κατά πόσο «παρέλειψαν να εκτελέσουν αυτές τις εντολές».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η παραπάνω κατηγορία εξετάζεται σε βαθμό πλημμελήματος. Ο κ. Μυλωνόπουλος, ωστόσο, ισχυρίζεται ότι η ανθρωποκτονία εξ αμελείας, όταν οφείλεται σε βαριά αμέλεια, θα πρέπει να διώκεται σε βαθμό κακουργήματος. «Όπως συμβαίνει και στην προκειμένη περίπτωση», αναφέρει χαρακτηριστικά.
«Υποχρέωση αποτροπής της τραγωδίας»
Ωστόσο, ο κατάλογος των ποινικών ευθυνών, σύμφωνα με τους δύο νομικούς, δεν εξαντλείται εδώ. «Επιπλέον, ενδεχομένως θα μπορούσαν να προκύψουν κατηγορίες και για άλλα αδικήματα, ιδίως για όσους είχαν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση» να αποτρέψουν την τραγωδία των 85 τουλάχιστον νεκρών, υπογραμμίζει ο κ. Μυλωνόπουλος.
Διευκρινίζει δε, ότι αυτές οι κατηγορίες συνίστανται σε «όσους γνώριζαν και μπορούσαν» και δεν προχώρησαν στις απαιτούμενες από τον νόμο ενέργεια. «Δηλαδή, εφόσον η παράλειψή τους οφείλεται σε πλημμελή εκτέλεση των καθηκόντων τους» σπεύδει να προσθέσει.

© Φωτογραφία : SOOC / Menelaos Myrillas

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η κα Λιούρδη. Η νομικός εκτιμά ότι με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα, στοιχειοθετούνται εγκλήματα, πλημμεληματικού χαρακτήρα, για παράλειψη άσκησης καθηκόντων. Η ίδια άλλωστε, διαμηνύει ότι στην περίπτωση των πυρκαγιών της 23ης Ιουλίου υφίσταται η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση του άρθρου 15 του Ποινικού Κώδικα.

«Η μη αποτροπή αξιόποινης πράξης, τιμωρείται εφόσον ο υπαίτιος της παράλειψης είχε ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να προβεί σε ενέργεια για την αποτροπή του αποτελέσματος. Η ιδιαίτερη νομική υποχρέωση πηγάζει από νόμο, σύμβαση, πραγματικές καταστάσεις ανάληψης ευθύνης ή προηγούμενη επικίνδυνη ενέργεια του υπαίτιου» ορίζει χαρακτηριστικά το άρθρο 15 του Ποινικού Κώδικα, το οποίο επικαλείται η κα Λιούρδη.

Οι αρμόδιες αρχές, όπως υπογραμμίζει επιπροσθέτως η καθηγήτρια της Νομικής Σχολής, θα έπρεπε να θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο «Ξενοκράτης», προκειμένου να αποφευχθεί η τραγωδία των τουλάχιστον 85 ταυτοποιημένων νεκρών. Άλλωστε, παραπέμπει και στην ειδική εγκύκλιο της γενικής γραμματείας της Πολιτικής Προστασίας, η οποία καθορίζει επακριβώς τις αρμοδιότητες για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών.

«Στην περίπτωση που αποδειχθεί ότι κάθε αρμόδιος παρέλειψε να προβεί στις ενδεδειγμένες ενέργειες για να αποτρέψει το τραγικό αποτέλεσμα, τότε ευθύνεται ποινικά σαν να το προκάλεσε ο ίδιος και στοιχειοθετείται η αντίστοιχη ευθύνη του» σημείωσε, επιπλέον.

«Ποινική ευθύνη και για τη μη πρόληψη»
Η κ. Λιούρδη δεν σταματά εδώ, όμως. Κατά την ίδια, οι εισαγγελικές αρχές θα πρέπει να εξετάσουν και το ενδεχόμενο της απόδοσης ποινικής ευθυνών, με τη γενική διάταξη του άρθρου 259 του Ποινικού Κώδικα, η οποία αφορά την παράβαση καθήκοντος

Και ποια είναι αυτή; «Υπάλληλος που με πρόθεση, παραβαίνει τα καθήκοντα της υπηρεσίας του, με σκοπό να προσπορίσει παράνομο όφελος ή να βλάψει το κράτος ή κάποιον άλλο τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι δύο ετών, αν η πράξη αυτή δεν τιμωρείται με άλλη ποινική διάταξη».

Ακόμη, ποινική ευθύνη θα μπορούσε να προκύψει και από τη διάταξη του άρθρου 433 του Ποινικού Κώδικα, η οποία εστιάζει στην προφύλαξη και στην πρόληψη.

Συγκεκριμένα: «Όποιος προχωράει α) σε απερίσκεπτη και αμελή χρήση της φωτιάς, κατά τρόπο που να μπορεί να προκύψει βλάβη σε άνθρωπο, και β) παραβαίνει τις διατάξεις που εκδίδει η αρμόδια αρχή, και ιδίως η αστυνομική, για την αποτροπή του κινδύνου εμπρησμού, τιμωρείται είτε με κράτηση έως τριών μηνών είτε με πρόστιμο.»

Το παράδειγμα της… Ηλείας
Το 2007, η Ελλάδα είχε συγκλονιστεί από την πύρινη τραγωδία στην Ηλεία. Εξήντα τρεις άνθρωποι απανθρακώθηκαν, 1.500 σπίτια παραδόθηκαν στις φλόγες, 268.834 στρέμματα γης κατακάηκαν και περισσότερα από 4,5 εκατ. ελαιόδεντρα καταστράφηκαν.

© AP Photo / Thanassis Stavrakis

Ζερεφός στο Sputnik: Tο πεύκο γίνεται μπουρλότο, γιατί η Μαραθώνος δεν αποτέλεσε ανάχωμα

Η τραγωδία πήρε τον δρόμο της δικαιοσύνης, όπως απαιτούσε και το κοινό λαϊκό αίσθημα. Η δικαστική περιπέτεια ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του 2015 στον Άρειο Πάγο. Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ως ενόχους τον πρώην νομάρχη Ηλείας, Χαράλαμπο Καφύρα, και τον πρώην δήμαρχο Ζαχάρως, Πανταζή Χρονόπουλο.
Αμφότεροι καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 10 ετών. Οι ποινές ήταν εξαγοράσιμες προς 5 ευρώ/ημέρα. Ο πρώην νομάρχης καταδικάστηκε για «τέλεση των καθηκόντων με επιφανειακό και ελλιπή τρόπο» και ο έκπτωτος δήμαρχος Ζαχάρως για «μη σύγκληση του Συντονιστικού Τοπικού Οργάνου, παρά την επικινδυνότητα της κατάστασης»
Παράλληλα, η δικαιοσύνη έκρινε ως ένοχους τόσο τη Σοφία Νικολοπούλου, κάτοικο της περιοχής Παλαιοχωρίου, από το χέρι της οποίας εκδηλώθηκε η φονική πυρκαγιά, όσο και τον Παναγιώτη Τσούρα, δασοφύλακα στη θέση Μίνθη. Η πρώτη καταδικάστηκε για πρόκληση εμπρησμού εξ αμελείας και ο δεύτερος για «αμέλεια και μη έγκαιρη αντιμετώπιση της πυρκαγιάς».
Τι προβλέπει ο «Ξενοκράτης» για την εκκένωση
Οι κ.κ. Μυλωνόπουλος και Λιούρδη κάνουν ειδική μνεία στο περίφημο σχέδιο «Ξενοκράτης» και στην ειδική εγκύκλιο της Πολιτικής Προστασίας, το οποίο κατανέμει επακριβώς τις αρμοδιότητες των φορέων κατά τη διάρκεια μίας μεγάλης πυρκαγιάς.
Στα δύο νομικά κείμενα αναφέρεται ρητώς ότι η ευθύνη για την οργανωμένη απομάκρυνση των κατοίκων, δηλαδή για την εκκένωση, βαραίνει τον εκάστοτε Περιφερειάρχη, εφόσον η καταστροφή επηρεάζει πάνω από έναν δήμο.
Στην προκειμένη περίπτωση, η φωτιά επηρεάζει τρεις δήμους, δηλαδή της Πεντέλης, της Ραφήνας-Πικερμίου και του Μαραθώνα.

Ιδού το επίμαχο χωρίο: «Όταν η εξελισσόμενη ή επικείμενη καταστροφή μπορεί να επηρεάσει πάνω από ένα Δήμο, η απόφαση λαμβάνεται από τον αρμόδιο Περιφερειάρχη, ο οποίος μπορεί να εξουσιοδοτήσει σχετικώς τον οικείο Αντιπεριφερειάρχη».

Αξίζει να σημειωθεί ότι με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, αν η πυρκαγιά εξελισσόταν σε πάνω από τρεις δήμους, τότε η ευθύνη για την εκκένωση των πληγεισών περιοχών μεταφέρεται στον γενικό γραμματέα Πολιτικής Προστασίας. Παράλληλα, αν η πυρκαγιά εξελίσσεται μόνο σε έναν δήμο, τότε η απόφαση για εκκένωση πρέπει να λαμβάνεται από τον εκάστοτε δήμαρχο.
Και στις δύο περιπτώσεις, η λήψη της σχετικής απόφασης εδράζεται στις εισηγήσεις των φορέων που έχουν την ευθύνη του περιορισμού των επιπτώσεων από την εξέλιξη της καταστροφής, δηλαδή τον επικεφαλής αξιωματικό του πυροσβεστικού σώματος, ο οποίος ενεργεί ως συντονιστής του πυροσβεστικού έργου.https://sputniknews.gr